Licht, wendbaar en sterk

De stad Amsterdam hecht waarde aan de kwaliteit van de gebouwde omgeving; het is een publiek belang om zorgvuldig met die omgeving om te gaan. Tegelijkertijd wil de gemeente burgers niet onnodig beperken in de mogelijkheid gebouwen aan te passen aan hun wensen. 
Het beoordelen van bouwplannen op redelijke eisen van welstand is een manier om deze twee uitgangspunten in de praktijk te brengen. Voordat een vergunning wordt verleend voor een bouwwerk, wordt het uiterlijk van het bouwwerk op zichzelf en in relatie tot de omgeving beoordeeld; het moet letterlijk ‘wel staan’. De welstandsnota is het inhoudelijk kader voor die beoordeling.

Licht, wendbaar en sterk 
In deze nieuwe nota staat het streven naar vereenvoudiging en deregulering voorop. Natuurlijk is in de nota vastgelegd wat behouden moet blijven, maar daarnaast is meer nadruk komen te liggen op het kunnen genereren van nieuwe waarden, zoals duurzaamheid, herbestemming en verdichting.
De nieuwe nota houdt rekening met grote verschillen in de kwaliteit van gebieden en hun belang voor het aanzicht van Amsterdam. Ook wordt verschil gemaakt tussen de doorgaans kwetsbaardere ‘voorkant’ en de ‘achterkant’ waar meer individuele vrijheid mogelijk is. Het motto van de welstandsnota van 2016 luidt niet voor niets: licht en wendbaar waar mogelijk, en sterk waar nodig.

Welstand in Amsterdam 
Amsterdam was in 1898 de eerste gemeente in Nederland die een schoonheidscommissie instelde. Bij de beoordeling of “het uiterlijk van het bouwwerk voor zoover vanaf de weg zichtbaar zoowel op zichzelf als met betrekking tot het (...) stads- of landschapsbeeld, voldoet aan redelijke eischen van welstand” baseerde deze commissie zich bijna een eeuw lang op de eigen kennis en ervaring. Dat veranderde toen Amsterdam in 1995 als een van de eerste gemeenten een welstandsnota vaststelde, met de titel ‘De Schoonheid van Amsterdam’. In 2004 werd de inhoud van de nota in verband met een wijziging van de woningwet verdeeld over een ‘Kadernota’ en welstandsnota’s van de stadsdelen. In 2009 volgde hierop ‘De Schoonheid van Amsterdam Digitaal’, waarbij de welstandsnota’s digitaal toegankelijk werden gemaakt. Met ‘De Schoonheid van Amsterdam 2013’ heeft Amsterdam niet alleen weer één welstandsnota, maar is ook een vereenvoudiging gezocht, die aansluit bij de landelijke standaarden voor digitale ontsluiting. Deze nota is aangepast in 2016.

Bouwplannen moeten voldoen aan verschillende voorwaarden; welstand is er één van. Als een bouwwerk volgens het bestemmingsplan mag worden gebouwd, kan aan de hand van de welstandscriteria worden beoordeeld of het uiterlijk ervan past in zijn omgeving. Daarbij neemt de nota het aanzien van de stad en de verdeling in ruimtelijke systemen als uitgangspunt.